Translate

Monday, October 19, 2009

Giáo dục Việt Nam theo nhận định của các Đại học Mỹ

2009-10-19

Gần đây, các chuyên gia của Đại Học Harvard đưa ra một số nhận định về thực chất của giáo dục Đại học tại Việt Nam hiện nay cũng như một số khuyến nghị cho Bộ Giáo dục Việt Nam.

AFP PHOTO

Học sinh, sinh viên Việt Nam tìm hiểu về hệ thống giáo dục Hoa Kỳ.

Tính xác thực

Trong Tờ trình gửi Uỷ ban Đặc nhiệm Hỗn hợp về Giáo dục Đại học Việt Nam, hai chuyên gia của Trường Chính Quyền Học Kennedy tại Đại Học Harvard là Thomas Vallely (Giám Đốc Chương Trình Việt Nam) và Ben Wilkinson cho rằng đang có sự khủng hoảng suy sụp trong nền giáo dục đại học Việt Nam.

Để tìm hiểu thêm và vấn đề này, Thanh Quang hỏi chuyện Giáo sư T Văn Tài tng ging dy ti Đi hc Harvard. Trước tiên Giáo sư Tải nhận định:

GS Tạ Văn Tài: Tôi đng ý vi đa s ý kiến và bt đng v mt s ý kiến khác trong t trình. Tôi đã quen biết ông Vallely t lâu, t hi ông còn là phó cho mt bà Giám đc tin nhim ca chương trình Vit Nam và nh tôi gp di s Vit Nam Bùi Xuân Nht ti Liên Hiêp Quc i chưa có b cm vn nên chưa có toà Đi s Hoa Thnh Đn) đ nhc nht Nam chưa c hai ng viên du hc đến Harvard, nơi đã cp hai hc bng, cho nên trong quá trình ông Vallely làm vic dài dài, nhiu năm cho chương trình Vit Nam đ c sinh viên du hc qua Harvard, chương trình Fulbright v.v… New York (h sao Vi

Tôi đã thy ông rt thương mến sinh viên Vit Nam và lo cho tin đ tương lai ca dân tc Vit Nam, mt khác ông có cá tính là cu thu quân lc chiến M, cho nên ông là người thng tính, sn sàng nói mnh m ý kiến ca ông chng e dè ai.

Vy thì nhng ý kiến ca ông phê bình đi hc Vit Nam suy sp trm trng, tôi có th hiu được đó là s thành tâm lo lng khn thiết ca ông cho tương lai Vit Nam, mun như mt bác sĩ gii và tn tâm, cho thuc đng giã tt, cha cho các căn bnh trm trng ca nn đi hc Vit Nam. Có my ý kiến lit kê như sau v đi hc Vit Nam, mà tôi đng ý mt phn:

a) Thành tích xut bn các công trình nghiên cu rt nghèo nàn, thí d vào năm 2007, Đi hc Quc gia Vit Nam ch có 52 công trình xut bn, Vin Khoa Hc Công Ngh có 44 công trình, thua xa các đi hc Quc Gia Seoul ca Đi hàn (5060 công trình), Singapore (3598 công trình), Đi Hc Bc Kinh (3219), Đi Hc Fudan (2343 công trình), Đi Hc Mahidol và Chulalongkorn ca Thái Lan (950 và 822) v.v…

Thành tích v bng sáng chế ca Vit Nam là s không, so vi Đi Hàn có 102.633 bng sáng chế, Trung Quc có 26.292 bng sáng chế, Singapore 955, Thái Lan 158, Mã Lai 147, Phi Lut Tân 76...

T Trình báo đng là nếu không cp thi ci c th chế cho giáo dc đi hc, Vit Nam s tht bi hoàn toàn trong mc tiêu phát trin tim năng to ln ca mình.

GS Tạ Văn Tài

b) Không hun luyn sinh viên đúng nhu cu kinh tế, do đó 50% sinh viên tt nghip đi hc không tìm được vic làm đúng ngh chuyên môn, s chun b sinh viên đi vào ngh nghip chuyên môn đã b ti t vì 25% giáo trình bt buc tp trung vào gíáo điu chính tr (political indoctrination).

Tìm trong sinh viên không đ nhân công chuyên môn hay các nhà qun tr gii cho nn kinh tết Nam. T Trình báo đng là nếu không cp thi ci c th chế cho giáo dc đi hc, Vit Nam s tht bi hoàn toàn trong mc tiêu phát trin tim năng to ln ca mình. Vi

c) Vit Nam có ước vng xây dng đi hc có phm cht quc tế nhưng hin nay không có mt đi hc Vit Nam nào được xếp vào hàng đi hc có phm cht ca Á Châu. T trình này nói rng trái vi sinh viên Trung Quc và n Đ, sinh viên Vit Nam không cnh tranh ni được thâu nhn vào nhng chương trình cao hc thượng thng ti Hoa Kỳ và Âu châu. đ

Tôi thy có l ông Vallely, trong khi điu khin chương trình Vit Nam Harvard và nht là li được B Ngai Giao M cho thu li vic tuyn la sinh viên cho chương trình Fulbright., đã có dp thy trong nhng sinh viên xin vào chương trình cao hc M, người gii thì thường là đã đi du hc sang Liên Sô hay Đông Âu trưóc đây ri bây gi sang M ly thêm bng M, còn người xut thân t đi hc Vit Nam thường kém (có ln ông nh tôi làm người dch hay h trp cho mt sinh viên t Vit Nam đã được gi gm qua hc ti trường Công Quyn Hc Kennedy, vì thế nên Harvard min cưỡng nhn, nhưng kém quá cn có người dy kèm—nhưng tôi thy vic dy kèm hay dch giùm này mt nhân v cho tôi, là nhân viên nghiên cưú ban ging hun bên trường Lut Harvărd, nên tôi t chi.) trong l

rmit-student-giving-presentation-305.jpg
Một nữ sinh viên đang trình bày trước lớp tại trường đại học RMIT ở Sài Gòn.
Nhưng tôi phải nói là tôi không có khuynh hướng nói qúa khẳng định về phẩm chất kém cỏi của Đại học Việt Nam, theo kiểu ông Vallely và Wilkinson nói mạnh, vơ đũa cả nắm—

Thanh Quang: Như vy ý kiến ca Giáo sư ra sao?

GS Tạ Văn Tài: Tôi nghĩ rng khi nói v phm cht nn đi hc Vit Nam cũng như M, ta phi phân bit các đại hc đng cp cao và các đi hc đng cp thp, thí d M, có nhiu đng cp, t hng siêu (như Harvard, Yale...) đến hng đng cp quc gia (national universities and colleges), đến lai đi hc thuc hng có v thế đa phương (regional universities, colleges) đến các lai đi hc cng đng (Community colleges).

T trình ca ông Vallely và Wilkinson quên mt s khác bit ti Vit Nam gia mt bên, là các đi hc m rng, chuyên tu, ti chc… vi s thu nhn sinh viên bưà bãi không có trình đ, vi s hun luyn lng lo thiếu tiêu chun, thiếu phương tin (theo mt t trình hi năm 1992 ca UNESCO, 66% đi hc, phn ln là các đi hc có sĩ s dưới 800, ch có phòng c ti t, vi thư vin và máy móc trang b rt gii hn.)

Chúng h thp phm cht nn đi hc Vit Nam xung mt mc trung bình thp, và mt bên, là các đi hc quc gia có thi tuyn sinh viên và hc trình và ban ging hun quy cũ hơn.

Ngoài nhà nước, các trường đi hc cũng phi thy không th thâu nhn bừa bãi và cho ra trường các sinh viên trong các ngành ngh ít vic làm, nghĩa là phi c gng cho s cung đi sát s cu trong th trường nhân lc.

GS Tạ Văn Tài

Tôi có din giảng khoá hun luyn ngn hn v lut thương mi và đu tư quc tế ti Đi Hc Kinh tế thành ph H chí Minh, thì thy trình đ sinh viên cũng khá, và nht là rt hiếu hc mun giao lưu vi các ngun kiến thc mi (tôi dùng sách giáo khoa dùng trong Đi Hc Lut Harvard, dch ra tiếng Vit, nhưng sinh viên ưa sách tiếng Anh và t chp hình in li cun đó).

Tôi cũng không thy T Trình “chn bnh đúng nguyên nhân” ca cái nn 50% sinh viên tt nghip không kiếm được vic, vì lý do không hn là hc nhiu gi chính tr, đó ch là mt phn, lý do chính là tuy nhà nước không còn ép sinh viên đi vào các ngành này kia như thi kỳ kinh tế hoch đnh cng rn, nhưng mà nhà nước, t khi chuyn sang kinh tế th trường, chưa đưa ra các con s thng kê v nhu cu các ngành ngh có trin vng trong th trường tương lai, đ các cá nhân sinh viên t quyết đnh chn ngành ngh cho sát nhu cu nn kinh tế.

Ngoài nhà nước, các trường đi hc cũng phi thy không th thâu nhn bừa bãi và cho ra trường các sinh viên trong các ngành ngh ít vic làm, nghĩa là phi c gng cho s cung đi sát s cu trong th trường nhân lc.

Nguyên nhân khủng hoảng

Thanh Quang: Gíao sư nhn xét như thế nào v các nguyên nhân to ra khng hong đi hc Vit Nam, mà T Trình đã đ cp ti?

GS Tạ Văn Tài: Đây là vn đ tôi cũng có mt s ý kiến khác vi T Trình. Tôi đng ý vi Tường li qun tr đi hc ca nhà nước đã to ra phm cht suy trm ca nn đi hc: tp trung quyn v trung ương mà không cho t tr và t qun đi hc, do đó tiêu dit hay gim đi các sáng kiến và s tn tâm say mê công vic. Trình là đ

Tuyn chn và thăng thưởng nhân viên, cung cp hay phát các ngun tài tr ngân sách (cho nghiên cu chng hn), không theo kh năng và thành qa công vic nhiu, mà theo thâm niên, lai lch chính tr hay liên h cá nhân, kèm theo s ác cm ca các cp qun tr cao trong đi hc, thường được hun luyn t Liên Sô và Đông Âu, đi vi các nhân viên tr tui giáo dc t các nước Âu Mỹ.

Giáo trình không được t do như bên Trung Quc, tuy rng đã dn dn ci m hơn, khiến cho thiếu năng đng trí thc; và cũng vì thiếu năng đng trí thc cho nên các hc ga tr không thưu d dàng được vi các ngun kiến thc bên ngoài. giao l

Nhưng có đim tôi không đng ý vi T Trình là cho rng nn đi hc Vit Nam yếu kém vì nó tha kế nn đi hc thi thc dân Pháp, và đến khi dc lp thì b chiến tranh và cai tr dc tài mà không có ch đo đ xây dng nn đi hc có phm cht cao.

Pháp đã du nhp nn đi hc có phm cht cao vào Vit Nam, vi quan nim đng hóa giai cp thng tr bn x vào nn văn minh Pháp, theo s mng văn minh hóa ca Pháp (mission civilisatrice), khiến đi hc Đông Dương, nht là y khoa, dược khoa, lut khoa, và khoa hc trơi hun luyn các tng lp ưu tú (elite) ca Vit, Mên và Lào. thành n

Nhng sinh viên tt nghip Đi hc Đông Dương sang Pháp thi Tiến sĩ, thc sĩ lut (như Vũ Văn Mu), tiến sĩ, thc sĩ kinh tế (như Vũ Quc Thúc, Nguyn Cao Hách), Tiến sĩ Toán ( Đng Đình Áng), đã là nhng người xây dng nn đi hc Vit Nam sau khi Pháp rút lui năm 1954 ti min Nam Vit Nam.

Nơi đây đã tiếp tc mt nn đi hc tt đp, thí d riêng v ngành lut, đã to ra mt hc trình vi các sách giáo khoa tt, các người tt nghip có kh năng, mà sau này các người sng trong chế đ Vit Nam Cng Sn cũng phi công nhn là có phm cht cao: thí d Lut sư Lê Công Đnh phi viết bài công nhn giá tr Đi hc Lut Khoa Saigon trước 1975; Giáo sư Hoàng Ngc Giao ca Phân Khoa Lut Đì hc Quc Gia Hà Nôi du hc ti Boston, mun nh chúng tôi tìm các sách giáo khoa tt ca các giáo sư quc tế công pháp ca Đi Hc Lut Saìgon trước 1975.

T 1954 đến 1975, t các đi hc Min Nam Vit Nam, đã nhiu sinh viên du hc sang Pháp, Đúc, Anh,Úc , Nht và Hoa Kỳ v.v.. và thành công, nhiu khi ngay trong năm đu, các đi hc các nước y, ri đu bng đi hc Âu M d dàng, và hàng lot, trong đ các ngành, k c lc, nhiu người đu đến bng tiến sĩ , chng t nn di hc Min Nam Vit Nam có phm cht và đào to người gii. nguyên t

Nhng sinh viên hc trong đi hc Pháp thành lp thi thuc đa mà sau này góp phn xây đng nn đi hc Min Bc Viêt Nam trước năm 1954, như tiến sĩ lut Đ Xuân Sng, Nguyn Mnh Tường , bác sĩ y khoa khoa trưởng trường Y Hoàng Đình Cu (mà sau 1975, báo chí M đã biết ti), bác sĩ Tôn Tht Tùng, giáo sư Toán hc Hoàng Ty là bng chng sng v nn đi hc tt do Pháp xây dng ti Vit Nam, còn đ li nh hưởng ngay ti Min Bc Vit Nam.

Tương lại đại học VN?

Thanh Quang: Giáo sư nhn thy T Trình va nói có ghi nhn lc quan hay bi quan gì vế trin vng tương lai ca nn đi hc Vit Nam không ?

GS Tạ Văn Tài: Tôi thy T Trình có nếu hy vng v tương lai đi hc Vit Nam nhưng rt dè dt và tôi cùng thy T Trình chưa chú trng nhiu lm v đãi ng và mc sng ca các gii chc ging hun đi hc, điu mà tôi mun b túc cho T Trình.

T Trình có nói đến Ngh quyết 14 mun ci t toàn din gíao dc đi hc vào năm 2020, cho phép t tr nhiu hơn và s tuyn chn da trên thành qu, và nhà nước đã đt ưu tiên v giáo dc đi hc trong 3 năm qua. Đó là nhng đim hy vng.

Nhưng T Trình cho rng tc đ ci t còn rt chm, và nht là nhà nước vn mun ôm gin hành theo não trng kế hoch tòan din t trung ương, nht là mun giũ quyn phân phi các ngân khon tài tr ca các cơ quan quc tế, khiến cho khó lp đi tác vi các đi hc M vn t tr đến mc rt cao. quy

Tôi cũng thy T Trình nói mt cách không lc quan cho lm v các yếu t quc tế giúp đ nn đi hc Vit nam. Thí d: nói rng vic c sinh viên du hc , gia tăng rt mau nhng năm gn đây, nht là sang M, cũng không th là gai pháp cho nn đi hc Vit Nam, vì du sinh ch là mt s cc nh, gm nhũng gia đình có tin cho con cái du hc hay nhng ai may mn xin đựơc hc bng.

T trình cũng nói các khan tài tr ca các cơ quan quc tế không được phân phi theo tiêu chun kh năng, còn các đi hc quc tế đi vô Vit Nam hun luyn thì phn ln ch nhm trc li thu hc phí t sinh viên theo các ngành thc dng, nhưng hc phí cao này ch mt s tri, đi chúng không kham ni. n

Vit Nam mun lp mt hay vài đi hc thuc loi “đng cp quc tế” và t 2005 đã tranh th h tr ca M, vi vic Th tướng Phan Văn Khi, trong cuc viếng thăm Harvard năm 2005, yêu cu Harvard gíúp. s

Năm 2006 , Th Tướng Khi ký quyết đnh v đi hc đng cp quc tế năm 2007, Chch Nưóc Nguyn Minh Triết thăm Hoa Kỳ và tiếp tc thúc đy Hoa Kỳ giúp. Năm 2008, Thướng Nguyn Tn Dũng thăm Hoa Kỳ và ký bn ghi nh v vic lp vài trường đi hc Hoa Kỳ ti Vit Nam. T T

Tháng 6/2009, Vit Nam tuyên b vay Ngân Hàng Thế Gii và Ngân Hàng Phát Trin Á Châu 400 triu M Kim đ xây 4 trường đi hc đng cp quc tế (Vit -Đc, Khoa Hc Công Nghi, Đà Nng, Cn Thơ). Hà N

T Trình ca Harvard nói v tham vng lp đi hc đng cp quc tế ca Vit Nam như sau:

Tuy biết Vit Nam rt mong thu hút s tham gia hp tác ca các đi hc hàng đu ti Hoa Kỳ, các đi hc danh tiếng ti Hoa Kỳ s không vào Vit Nam theo kiu các nhà đu tư, tc là s thp tiêu chun ca mình đ thu li tài chánh, nếu chính quyn Vit Nam “không quyết tâm theo đui các tiêu chun mt đi hc tt”, tc là “t do trong giáo trình” (được t do đưa vô gíao trình và vic nghiên cu các đ tài mà không phi tham kho trước vi b giáo dc—v đim này. không h

Nếu Quyết đnh 97 mi ban hành gn đây, mà T Trình Harvard không nói ti—nó đưa ra mt danh sách hn chế các d tài có th bàn lun khoa hc và do đó có th c hi cho vic nghiên cu khoa hc và vic thành lp được các đi hc đng cp cao) và “t qun, t tr”, theo đó chính quyn ch dóng vai hn chế, và đi hc s tìm các ngun tài tr ging hun và nghiên cu ngoài ngân sách nhà nước.

T Trình kết lun là U Ban H Hp Đc Nhim v Giáo Dc Đi Hc s có mt vai trò đc bit trong vic v mt lược đ toàn din cho vic ci t giáo dc đi hc và xúc tiến vic ci cách.

Thanh Quang: Thưa GS, dường như T Trình này quên đ cp ti vic đãi ng qua lương bng và ngân khan nghiên cu cho các giáo sư đi hc VN?

GS Tạ Văn Tài: Chúng tôi b túc cho T Trình Harvard: đó là s đãi ng bng lương bng và các ngân khan nghiên cu sao cho cuc sng vt cht đàng hoàng hơn đ các giáo sư có th tn ty vào vic nghiên cu. Hin nay, tình trng li tc đi khái như sau:

(1) Theo các t trình tin tc, 30% sinh viên Vit Nam du hc (có th nói là thành phn trí tun lc) không mun v nước, và mun li ngoi quc kiếm tin nhiu hơn lương bng thp kém trong đi hc Vit Nam; vic xây dng đi hc Vit Nam b thit mt lc lượng nhân s đó (trong khi đó thì, như mt s nhà nghiên cu đã ch ra, s lượng trí thc Vit Kiu tui tr và trung niên v nước khá quan trng, đem theo không nhũng trí tu, mà còn c vn đu tư, các s quen biết và liên h hi ngoi, và kinh nghim v th trường quc tế--còn trí thc hi ngoi tui hưu thì có th nâng cao trình d cho gii chuyên môn trong nước—Xin xem Đ Án ca B Ngoi Giao Vit Nam v vic“thu hút trí thc ,chuyên gia người Vit nước ngoài trong vic xây dng đt nưóc”); ch

(2) Lương bng giáo chc đi hc Vit Nam được coi là thp nht thế gii, theo chính thông tin ca nhà nưóc trong trang nhà v giáo dc : trong khi lương giáo sư đi hc trung bình ti các nước Á Châu là 1,000 M kim, thì Vit nam, giáo chc đi hc, ngoài cm tưởng các ý tưởng ci t giúp nước b coi thường, h ch có lương căn bn trung bình là 150 M Kim, dy thâm niên 15 năm thì 170 M Kim, thâm niên 30 năm, đến tui sp v hưu ,thì 279 M Kim; mi gi dy s tính thêm tin gi ph tri, do đó lương ngoi mi vô ngh có th là 200 M Kim; còn nu có thêm tin do d án nghiên cu thì có th có li tc ti 500 M Kim mt tháng (tin tc này do s trao đi trong website ca các giáo sư M và Vit có kinh nghim ti Vit Nam) ;

(3) Nhưng kiếm được d án nghiên cu trong ngân sách nhà nước Vit Nam thì là c mt snh tranh trong bu không khí phân bit đi x da trên vây cánh và chính tr; còn các ngun tài tr nghiên cu cu các cơ quan quc tế như các qu tng lp (Foundations) thì ít giáo sưt Nam biết ti; v li nhà nước, theo chính sách, có l hc ca Nga , là không d dãi cho các t chc phi chính ph (non-governmental organizations—đang bàn rt k v lut chi phi các t chc này), có l ngi s trưởng thành ca các t chc trong khu vc tư (Ford Foundation đã đóng ca Vit Nam, sau nhiu năm làm nhiu vic ích li); c Vi

(4) Rút cc thì trí thc đi hc Vit Nam hoc là phi dy thêm rt nhiu gi, có khi đã dy 20 gi mt tun mà còn phi dy thêm gi nưã (v li đi hc cũng có khi bt h dy thêm gi đp đng kiếm thêm tin ca chính đi hc), b bê vic nghiên cu, không còn kh năng xây dng đi hc đng cp cao vi các công trình nghiên cu khám phá kiến thc mi; hoc là b ngh giáo chc đi hc đ ra ngoài làm vic cho các công ty ngoi quc, kiếm gp đôi lương bng (thí d, làm cho hãng ngoi quc có th kiếm mi tháng 1,000 M Kim vi bng c nhân đu ti hi ngoi, hay 2,000 M Kim vi bng chuyên môn cao cp (tiến sĩ..). thi hành các h

Nhà nước s thua cuc, mt nhân tài, trong cuc cnh tranh th trường nhân công trí thc cp đi hc, nếu không có s đãi ng xng đáng đi vi h.

GS Tạ Văn Tài

Thanh Quang: Như vy kết lun ca GS là gì?

GS Tạ Văn Tài: Nhà nước phi thy rng nhà nước s thua cuc, mt nhân tài, trong cuc cnh tranh th trường nhân công trí thc cp đi hc, nếu không có s đãi ng xng đáng đi vi h.

Rt không nên trit tiêu các quyn li ca các giáo sư hc ga, dù đến tui hưu, nhưng còn kh các phương tin giao dch ca h vi các đng nghip và cơ quan, như ch làm vic, đin thoi (đng có ct đin thoi ca h ngay khi hi hưu như đã ct đin thoi ca Giáo sư Vin Trưởng Đa hc An Giang Võ Tòng Xuân, người đã có công lao xây dng Đi hc Cn Thơ và An Giang, và có kh năng vn dng các ngun tài tr quc tế cho đi hc Vit Nam). năng đóng góp, thí d

Vic đãi ng xng đáng trí thc trong nước cũng cn đ tránh tình trng mà B Ngoi Giao Vit Nam đã t trong “Đ Án Thu Hút Trí Thc Chuyên Gia Ngườì Vit nứơc ngoài”: “Trí thc trong nước chưa được trng dng, được tr lương xng đáng, nên vic ưu đãi Vit kiu gây so bì, bt hp tác. Ngoài ra còn có tâm lý lo ngi trí thc Vit kiu v s làm bc l s yếu năng lc chuyên môn hoc chiếm mt v trí ca người trong nước. Đây cũng là mt tr ngi khi đưa ra bt c kiến ngh nào ưu đãi trí thc Vit kiu”.

Thanh Quang: Xin cm ơn Giáo sư T Văn Tài.